Een cadeau aan jezelf
Els van Steijn is al sinds februari 2018 vaste gast bij Fort aan de Klop. En de vraag naar haar familieopstellingsdagen blijft groeien. Els breidde het team van haar bedrijf De fontein daarom uit met nieuwe opstellers, onder wie haar zus Margreet. Naast de zussen Van Steijn zien we de laatste tijd andere gezichten van De fontein op ons forteiland. Die van Sietske Banda en Bart Zwinkels bijvoorbeeld. Bart (1982) werkt als opsteller en coach. Sietske (1984) is opsteller, coach en directeur.
Kunnen jullie in één woord zeggen wat De fontein brengt in jullie eigen leven?
Bart: ‘Rust. Ik heb een paar belastende patronen los kunnen laten. Ik sta nu vrijer in het leven. Ik reageer rustiger, kan dichter bij mezelf blijven. Gaat iets niet helemaal zoals verwacht, dan accepteer ik dat makkelijker. Of dan probeer ik een andere weg te vinden in plaats van krampachtig vast te houden aan mijn verwachtingen.
Ik ben me veel bewuster van de keuzes die ik maak. Zo heb ik onder andere beter nee leren zeggen. Zeg je nee tegen een ander, dan zeg je ja tegen jezelf. En als je ervoor kiest om het ene niet te doen, dan maak je ruimte voor wat anders.’
Sietske: ‘Volwassenheid. Ik verloor mijn partner toen ik zwanger was van Daan. Mijn zoon groeit op zonder levende vader en hij ging in de diepte voor mij zorgen door heel lief en braaf te zijn. Ik heb geleerd dat ik het mezelf goed moet laten gaan, om het Daan goed te laten gaan. Nu ik Daan vanuit volwassenheid opvoed, merk ik dat hij weer echt kind kan zijn. Hij hoeft niet meer voor mij te zorgen en kan zijn leven vrijer leven.
De relatie met mijn moeder is ook beter sinds ik stevig op mijn eigen plek sta. Ik kan haar zien als de package deal die iedere ouder is. Met al het mooie, het minder mooie en alles waar ik zo naar heb verlangd, maar niet heb ontvangen.’
Tijdens de opstellingen die jullie begeleiden kunnen mensen zelf een vraag inbrengen of meedoen als representant. Wat is het verschil?
Sietske: ‘Wanneer iemand een eigen opstelling krijgt, mag die persoon een vraag inbrengen. Dat kan zijn iets waar je tegenaan loopt of een terugkerend patroon dat zo lastig voor je is om te doorbreken. Representanten staan voor familieleden van de vraagsteller, maar ze kunnen ook elementen vertegenwoordigen als iemands lot, een land of een geheim.
Als ik je uitnodig om als representant een plek te zoeken in de ruimte, voel je vanzelf waar je mag gaan staan. We maken zo zichtbaar wat er in de diepte speelt en onderzoeken of er een helende beweging gemaakt kan worden.’
Bart: ‘Als je op een opstellingendag deelneemt en je eigen opstelling krijgt, kan je ook gevraagd worden als representant bij een andere vraagsteller. Als je je inschrijft als representant, breng je zelf geen vraag in. Op een dag kun je meerdere representantenrollen vervullen.’
Meedoen als representant, waarom zou je dat doen?
Bart: ‘Dat verschilt per persoon. Ik ontmoet representanten die terugkerende thema’s willen aanpakken, maar op dat moment nog geen eigen vraag in willen brengen. Mensen die al eens een eigen vraag hebben ingebracht, komen terug als representant om te kijken waar nog meer winst te behalen is. Er zijn representanten die een opstellingendag zien als een soort apk voor zichzelf.’
Sietske: ‘Representant ben je in eerste instantie voor jezelf. Ik zeg altijd: je komt niet voor niets in deze groep terecht en je wordt niet voor niets uitgenodigd voor een rol. Dat zegt vaak iets over je eigen familiesysteem en je eigen thema’s. Alleen al tijdens de meditatie aan het begin ervaar je veel: kun je leunen op je ouders of niet?
In de setting van een opstelling komt je gevoel omhoog. Bij de vraag van een ander doorvoel je ook je eigen thema’s. Dat maakt je schoon. Tegelijkertijd help je de vraagsteller bij zijn of haar eigen opstelling, maar dat is absoluut niet de hoofdreden om representant te zijn. Het begint echt bij jezelf. Als jij als enige in je familie op je plek gaat staan, heeft dat invloed op de mensen om je heen. Jij maakt het verschil.’
Bart: ‘Mijn ervaring is dat je er altijd iets aan hebt. Ik heb een representant wel eens horen zeggen: ‘Ik zit hier, omdat mijn vrouw me stuurt’. Ook dan gebeurt er vaak iets moois. Maar de opstellingendag zal je meer brengen als het je lukt om je open te stellen en je als representant aanwezig bent om zelf inzichten te krijgen.’
Sietske: ‘Doe je vaker mee, dan kom je steeds meer tot de kern. Je bent als mens als ware een ui: je pelt steeds een laagje af. Je bent er nooit, je blijft mens en je zal steeds weer een nieuw laagje tegenkomen. Wel is mijn ervaring dat het subtieler wordt wanneer je eenmaal met je innerlijke houding steviger op jouw unieke plek in de fontein staat.’
Een opstelling werkt nog lang door, zeggen jullie. Hoe dan?
Sietske: ‘Vaak heb je gebeurtenissen wel met je hoofd verwerkt, maar niet met je lichaam. En juist dat tweede niveau van verwerken is zo belangrijk. Tijdens een opstelling verwerk je op het tweede niveau, je doorvoelt je primaire emoties en zo maak je jezelf schoon van binnen. Je laat los wat niet van jou is en kijkt aan wat wel van jou is.
Aan het eind van een opstellingendag zijn mensen vaak moe. Dat is normaal, je hebt allerlei emoties doorvoeld en dat kost energie. Je zult ook merken dat een opstelling doorwerkt in de periode erna, soms wel maanden. Je komt bijvoorbeeld tot nieuwe inzichten, er vallen kwartjes en je ervaart iets anders in je lichaam. Een opstelling is geen wondermiddel. Het is de start van een beweging en die rolt door en heeft vaak een positief effect op je leven.’
De locatie, is die belangrijk bij een opstellingendag?
Sietske: ‘Deelnemen aan zo’n dag is best spannend. Je stelt je kwetsbaar op in een groep vreemden. Een locatie waar je je welkom voelt en waar je veiligheid is geborgd, helpt dan enorm. Het fort is van oudsher een beschermende, veilige plek.’
Bart: ‘Steeds als ik de fortbrug over stap, voel ik: dit klópt gewoon. Wie goed voor zichzelf zorgt, kan meer aan. Als er goed voor de groep gezorgd wordt, kan de groep meer aan. Jullie zorgen zo goed voor de groep, dat ik als begeleider mijn handen vrij heb om met volle aandacht met de deelnemers te werken.’
Sietske: ‘Gastvrijheid en kwaliteit staan hoog in het fortvaandel en dat voel je. Jullie voelen precies aan wat wij nodig hebben. Een afgebakende ruimte om in alle rust te werken. Waar jullie nooit zomaar binnen zouden lopen tijdens een opstelling. Natuur en ruimte buiten. We vullen in de pauze de energie weer aan met een lekkere lunch in de zon of in het Wachthuis, of met een wandeling rond het eiland. Ik ben dankbaar dat ik op deze fijne plek opstellingendagen mag verzorgen voor De fontein.’
Onze Titia was representant bij een opstellingendag van Sietske
Wat stak zij daar van op?
‘Ik werd me weer bewust van dingen die ik eigenlijk al wist:
- Iederéén heeft zijn of haar struggles. Aan de buitenkant zie je die niet altijd, vooral niet in deze tijd van social media. Oordeel dus vooral niet te snel. Luister eerst eens goed.
- Emoties zijn oké, ze horen erbij en hebben een functie. We zouden onze emoties minder moeten wegstoppen. Huilen lucht op. Of in de woorden van De fontein: ‘primaire emoties doorvoelen in je lichaam maakt je schoon’.
- Luister meer naar je lichaam, vóel in plaats van alles alleen met je hoofd te beredeneren.
- Zorg goed voor jezelf, dan kun je ook beter voor anderen zorgen.
- En ook: je kunt niet alles voor een ander oplossen.’
Over systemisch werk en De fontein van Els van Steijn
De Duitse psychotherapeut Bert Hellinger bracht systemisch werken eind jaren ’80 van de vorige eeuw van Afrika naar de westerse wereld. Hij gebruikte familieopstellingen als methode om inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van vraagstukken waar cliënten tegenaan liepen.
Die inzichten bleken vanzelf te komen bij het opstellen van representanten in een ruimte. Verbinding (iedereen hoort erbij), ordening (iedereen heeft zijn eigen plek) en balans (in geven en ontvangen) zijn nog steeds de basis van systemisch werk.
Tegenwoordig houden veel mensen zich bezig met systemisch werk en familieopstellingen. Els van Steijn (1969) bedacht de metafoor van de fontein. Daarmee heeft ze taal gegeven aan systemisch werk en het rationeel begrijpelijker gemaakt.
Haar missie: ‘Volgende generaties systemisch ‘schoner’ en minder belast laten zijn. Want pas als je met je innerlijke houding stevig op je eigen plek staat in de fontein, word je stevig als persoon. En door primaire emoties in je lichaam te doorvoelen, word je schoon en heel je. Dan gaat de fontein stromen’.
Bijzonder aan de werkwijze van De fontein is dat de opstellers ‘ondertiteling’ geven. Zo vóel je als deelnemer niet alleen wat er speelt in de diepte, maar begríjp je dat ook op cognitief niveau. Je krijgt inzichten en handvatten mee om zelf aan de slag te gaan.
Els van Steijn schreef drie boeken over de fontein: Vind je plek (2016), Maak wijze keuzes (2020) en Vier je leven (2023).
Hoe schrijf je je in als representant bij een familieopstellingendag?
Via de agenda op de website van Els van Steijn. Wil je naar een opstellingendag bij ons op het fort? Filter dan op Utrecht en kies een datum en opsteller. Margreet, Bart, Sietske, Stéphanie en Sara verzorgen opstellingen bij ons. Je kunt ook kiezen voor andere data, locaties en opstellers.
Jouw bijeenkomst op ons fort?
Meer over vergaderen & trainen